Aktywność fizyczna jako integralny element kompleksowego leczenia otyłości

Otyłość to poważna choroba przewlekła prowadząca do ponad 200 powikłań. W Polsce 69% mężczyzn i 57% kobiet diagnozuje się zbyt wysoką masę ciała (indeks BMI równy 25 lub więcej). Natomiast z otyłością (indeks BMI 30 lub więcej) zmaga się co 4 Polak. Żeby móc skutecznie walczyć  z chorobą, konieczna jest odpowiednia dieta oraz ruch. Tutaj naprzeciw wychodzi współpraca z wykwalifikowanym trenerem personalnym. Trener powinien wczuć się w potrzeby swojego podopiecznego, zrozumieć go i stworzyć odpowiedni plan treningowy, szyty na miarę potrzeb swojego klienta.  Współpracując z trenerem klient nie kupuje jedynie treningu personalnego. Klient otrzymuje wsparcie, stały kontakt, motywację, doradztwo żywieniowe oraz najważniejsze – reagowanie w sytuacjach kryzysowych. Właśnie m.in. w tym celu powstała baza trenerów personalnych REPs Polska, która jest członkiem ICREPs i jest jedyną organizacją na polskim rynku, która rejestruje i potwierdza kwalifikacje trenerów w wielu kategoriach i dziedzinach.

Regulacja masy ciała zależy przede wszystkim od bilansu energetycznego dostarczanego organizmowi wraz z pożywieniem oraz energii wydatkowanej na utrzymanie funkcji fizjologicznych w stanie spoczynku i na aktywność fizyczną.

Towarzystwa naukowe podkreślają ko­rzystny wpływ aktywności fizycznej na stan zdro­wia i jej związek z zapobieganiem występowaniu różnych chorób prze­wlekłych takich jak otyłości, cukrzycy typu 2, choroby sercowo naczyniowe i wielu innych. WHO rekomenduje  podej­mowanie w ciągu tygodnia od 150 do 300 minut umiar­kowanego wysiłku lub do 150 minut wysiłku wytrzymałościowego o dużej intensywności. Wiele korzyści przynosi trening siłowy. Wpływa on na utrzymanie i rozbudowę tkanki mięśniowej. WHO zaleca podejmowanie treningu siłowego więcej niż dwa razy w tygodniu.

Warto zaznaczyć, że wpływ aktywności fizycznej na regulację masy ciała jest indywidual­ny. Niektóre osoby, aby osiągnąć optymalną masę ciała lub ją utrzymać, muszą podjąć wysiłek więk­szy niż zalecany.

Aktywność fizyczna zwiększa wydolność krą­żeniowo‑oddechową i mobilność oraz zapobiega utracie beztłuszczowej masy ciała (w tym tkan­ki mięśniowej) w warunkach ujemnego bilansu energetycznego. Umiejętne korzystanie z wyżej wymienionych zaleceń dotyczących aktywności fizycznej daje szansę na zmniejszenie masy ciała, jej utrzyma­nie na właściwym poziomie oraz osiągnięcie wielu pozytywnych korzyści metabolicznych i efektów zdrowotnych. Znalezienie odpowiedniego trenera jest istotną kwestią. Przyszły podopieczny powierza w ręce profesjonalisty swoje zdrowie. By móc pracować i świadczyć usługi na jak najwyższym poziomie, Trener Personalny powinien wyróżniać się nie tylko wiedzą, ale bardzo ważne są także kompetencje miękkie. Przede wszystkim bardzo istotne jest posiadanie kilku cech takich jak: bycie otwartym, uśmiechniętym, uważnym ale przede wszystkim mieć w sobie bardzo dużo empatii. Trener powinien wczuć się w potrzeby swojego podopiecznego, zrozumieć go i stworzyć odpowiedni plan treningowy.

Osobom chorującym na otyłość zaleca się wzmo­żoną aktywność fizyczną, ponieważ stanowi ona ważny element wspomagający leczenie. Nie należy zapomnieć  przy tym o indywidualnych moż­liwościach i preferencjach klienta. Osoby dotychczas mało aktywne powinny zacząć od podejmowania niewielkiego wysiłku, a następnie stopniowo zwiększać jego częstotliwość, intensywność i czas trwania w takim stopniu, na jaki pozwala im ich sprawność, co ma szczególne znaczenie w star­szym wieku. Występowanie chorób przewlekłych towarzyszących otyłości jest dodatkowym argu­mentem za wdrożeniem programu aktywności fizycznej jako jednej z istotnych metod leczenia nie tylko samej otyłości, ale również jej powikłań.

Przed podjęciem aktywności fizycznej dokładnie określić:

1) rodzaj wysiłku (np. wytrzymałościowy, siłowy, mieszany)

2) dawkę (czas trwania)

3) częstotliwość (ile razy w tygodniu)

4) formę

5) intensywność

Osobom, które dopiero zaczynają swoją przygodę z treningiem personalnym, trudno jest ocenić, czy jest on prowadzony w sposób właściwy. Nie mają odniesienia do innych doświadczeń, zakładają, że mają do czynienia z profesjonalistami, którzy znają się na rzeczy. Już początek współpracy pozwala dostrzec, czy wybór był właściwy. Wywiad z klientem powinien stanowić punkt odniesienia do stworzenia indywidualnego planu treningowego. Ocena stanu zdrowia, ogólnej sprawności fizycznej, doświadczeń z aktywnością i predyspozycji to tylko kilka z czynników mających wpływ na to, jak będzie przebiegała współpraca.

Trener Personalny zalecając podopiecznemu borykającemu się  z nadwagą lub otyłością regularną aktywność fizyczną, należy pamię­tać także o konieczności zwiększenia codziennej aktywności podejmowanej poza zaplanowanym treningiem (non-exercise activity thermogenesis – NEAT), ponieważ przyczynia się ona do zwiększe­nia całkowitego wydatku energetycznego.

Należy zwiększyć codzien­ną aktywność poza zaplanowanym treningiem m.in. poprzez:

1) wykonywanie pracy i spędzanie czasu wolnego w pozycji stojącej lub w ruchu

2) stanie lub chodzenie podczas rozmów telefonicz­nych

3) korzystanie ze schodów zamiast windy

4) zwiększenie dziennej liczby kroków (

Znajomość zaleceń jest podstawą odpowiedniego planowania aktywności fizycznej, a ponadto wpły­wa na bezpieczeństwo treningu. Przy zalecaniu podopiecznemu aktywności fizycznej należy pamiętać, iż:

1) choć dla większości osób aktywność fizyczna jest bezpieczna, a płynące z niej korzyści zdro­wotne przewyższają związane z nią ryzyko, w pewnych sytuacjach trzeba mieć na uwadze ryzyko urazów i przeciążeń związanych z treningami. Konieczne jest dostosowanie planowanej aktywności do sprawności fizycznej klienta

2) osoba, u której występują choroby współistnie­jące lub niepokojące objawy, powinna przed podjęciem aktywności fizycznej zakomunikować ten fakt trenerowi

3) rodzaj, dawkę i intensywność zalecanej podopiecznemu aktywności fizycznej należy dostosować do stopnia jego sprawności fizycznej

Każda osoba dorosła z nadwagą lub chorująca na otyłość powinna rozważyć zwiększenie aktyw­ności fizycznej oraz współpracę z wykwalifikowanym trenerem personalnym, która jest integralnym elementem terapii otyłości, a jednocześnie podstawową skła­dową zdrowego stylu życia. Aktywność fizyczna wiąże się z wieloma różnymi korzyściami zdrowot­nymi, które niekoniecznie muszą wynikać z utraty masy ciała. Osoby prowadzące siedzący tryb ży­cia powinny stopniowo podejmować umiarkowany lub intensywny wysiłek aerobowy oraz siłowy i ograniczać czas spędzony w pozycji siedzącej. Należy przy tym dą­żyć do uczynienia z systematycznej aktywności fizycznej codziennego nawyku. Takie podejście w dłuższej perspektywie przekłada się bowiem nie tylko na redukcję nadmiernej masy ciała i uzyskania korzyści zdrowotnych, ale również na poprawę samopoczucia, sprawności i wydolności fizycznej, czyli lepszą jakość życia.

Dzięki bazie REPS Polska branża fitness staje się bardziej uporządkowana, działająca na zasadach fair play w odniesieniu do zmotywowanego i zdeterminowanego klienta, który może sprawdzić w bazie.

BIBLIOGRAFIA

1. Semlitsch T., Stigler F.L., Jeitler K. i wsp.: Management of overweight and obesity in primary care‑A systematic overview of international evidence‑based guidelines. Obes. Rev., 2019; 20: 1218–1230
2. Bull F., Al‑Ansari S., Biddle S.J.H. i wsp.: World Health Organization 2020 guidelines on physical activity and sedentary behaviour. Br. J. Sports Med., 2020; 54: 1451–1462
3. Andreato L.V., Esteves J.V., Coimbra D.R. i wsp.: The influence of high‑intensity interval training on anthropometric variables of adults with overweight or obesity: a systematic review and network meta‑analysis. Obes. Rev., 2019; 20: 142–155
4. Batacan R.B. Jr, Duncan M.J., Dalbo V.J. i wsp.: Effects of high‑intensity interval training on cardiometabolic health: a systematic review and meta‑analysis of intervention studies. Br. J. Sports Med., 2017; 51: 494–503
5. Wharton S., Lau D.C.W., Vallis M. i wsp.: Obesity in adults: a clinical practice guideline. Can. Med. Assoc. J., 2020; 192: E875–E891
6. U.S. Department of Health and Human Services: Physical activity guidelines for Americans (2nd ed.). Washington 2018, https://health.gov/paguidelines/second‑edition/pdf/Physical_ Activity_Guidelines_2nd_edition.pdf (dostęp: 28.02021)

Łukasz Długoński